vrijdag 10 december 2010

Amerikaanse openheid

Het voorlopige lijstje met Engels leesvoer voor de winter heb ik maar weggehaald. Het was veels te voorlopig. Een meer permanente lijst is te vinden bij Cablesearch.org of kabelsearch.org. Bij deze website kan je de tekst van de telegrammen doorzoeken op termen zoals "Morocco". Je komt bijvoorbeeld het telegram tegen dat is geschreven naar aanleiding van het JUNE 8-11 VISIT TO SPAIN OF COMMANDER, U.S. AFRICA COMMAND waarin de Spaanse Secretary General of the Presidency Bernardino Leon tegen de Amerikaanse General Ward over de kwestie van de Westelijke Sahara zegt: ""Algeria was aware Morocco would never leave Western Sahara. Algeria was simply trying to make things more complicated for Morocco and use the issue as leverage on other matters". Het is net of je een Marokkaanse minister hoort praten over Algerije! Of de Amerikaan de flauwekul gelooft staat er niet bij.

Zoeken kan natuurlijk ook op Wikileaks zelf. Daar kan je bijvoorbeeld in het vakje "browse by origin" klikken op R, en dan op Rabat, de hoofdstad, voor een lijst met telegrammen die daar vandaan komen. En zo kan je ook lijstjes maken van rapporten van USA -diplomaten bij de ambassades van Algiers of het consulaat in Casablanca.

Bij El Akhbar stond een lijst met documenten die elders nog niet zijn te vinden maar die staan inmiddels niet meer op de website van El Akhbar. Maar met gebruik van de "in cache" functie bij Google zijn de files nog steeds op te halen.

Op Twitter is een WikileaksMOR account actief dat met de Marokkaanse telegrammen bezig is.
Global Voices online besteed aandacht aan de reacties in de Marokkaanse blogosfeer op de lekken.

Alles bij elkaar is er een fors netwerk bezig met het openbaren van de Amerikaanse kijk op de wereld in het pre-Obama tijdperk. Wat betreft de Westelijke Sahara blijkt die kijk voor verbetering vatbaar volgens Stephen Zunes.

De Wikileaks onthullingen worden in het Frans begeleid door Le Monde. In de U.K. is The Guardian medeplichtig. En in Spanje werkt El País mee, in Duitsland zit Der Spiegel in het complot en in de States weet de New York Times winst uit de onthullingen te behalen.

Aanvulling: Op Indymedia wordt gewezen op het bewerken van telegrammen uit Marokko. Er is ook een link te vinden naar de Russische Pravda die heeft bijgehouden hoe verward Wikileaks met de bestanden omgaat: publiceren, weghalen, redigeren, publiceren.. en niet altijd in die volgorde. En op de site Algerie360.com staat een verhaal over de relatie tussen Julian Assange en Israël en het opvallende gemis aan telegrammen die tijdens de Israëlische oorlogen zijn verstuurd.

donderdag 2 december 2010

Foute tomaten!



In Marokko worden veel tomaten geteeld door Franse bedrijven in de buurt van Agadir. Azura en Idyl zijn de bekendste bedrijven die zich ermee bezig houden. Deze bedrijven hebben helaas ook vestigingen in Dakhla, in de Westelijke Sahara. Ze verschaffen daar werk aan Marokkaanse kolonisten en ze gebruiken veel grondwater, dat in een tomatenschilletje verpakt, wordt verhandeld in Europa. Mag dat? Nee, natuurlijk niet. Dit soort economische activiteiten houden de Marokkaanse bezetting in stand en dragen niet bij aan de stabiliteit in de regio. In Noorwegen werden de tomaten verkocht als "Marokkaanse tomaten" die uit Agadir komen. Toen dat werd ontdekt heeft men die handel stopgezet. En zo hoort het ook.

Azura tomaten worden ook verkocht in Nederland door Aartsenfruit. Als je in de supermarkt bent: wees op je hoede voor de Azura tomaat! En ook voor de Azura courgette! Komkommer ook! En de Azura meloen!

Die groente en dat fruit kan afkomstig zijn uit door het door Marokko bezette gebied. Koop het niet!

maandag 29 november 2010

Miljoenen Marokkanen demonstreren

Het Europees parlement heeft een resolutie aangenomen waarin de ontruiming van de Saharaanse camping Gdaim Izik wordt veroordeeld en Marokko reageert daarop met een demonstratie in Casablanca waaraan drie miljoen Marokkanen deel hebben genomen, volgens Marokkaanse bron. De miljoenen protesteerden tegen Spanje en eh, de Partido Popular .

Volgens de minister van Buitenlandse Zaken Fassi Fihri is Marokko in oorlog en zal een onderzoek door de VN naar het verloop van de gebeurtenissen de vijand in de kaart spelen. Nee, Marokko wil absoluut geen VN onderzoek. Er is inmiddels wel een rapport gepresenteerd door Human Rights Watch.
Marokko wil die organisatie niet voor het hoofd stoten. HRW is betrokken bij de zaak van de overgelopen politiechef Sidi Mouloud. Deze korpschef van de Saharaanse politie in de vluchtelingenkampen in zuid Algerije was overgelopen naar Marokko en wilde toen terug naar de kampen om daar de mensen op te roepen zich bij hem aan te sluiten. Maar hij werd opgepakt en vastgezet op beschuldiging van verraad en spionage. Na bemiddeling door HRW liet het Polisario de aanklacht vallen. Terug naar de vluchtelingenkampen mag Sidi Mouloud niet, want hij is geen vluchteling meer.

Aan overlopers is er kennelijk geen gebrek. Een andere overloper wordt, tegen de zin van het gastland, door Marokko tot ambassadeur benoemd in Spanje. Deze zomer waren er berichten dat ruim duizend Sharanen uit de vluchtelingenkampen in Algerije waren teruggekeerd naar de Westelijke Sahara, het bezette deel. De spijtoptanten zouden van Marokko een maandelijkse uitkering krijgen en huisvesting. Er wordt gezegd dat men dat alles niet heeft gekregen en de ontevredenheid daarover wordt genoemd als een oorzaak van de laatste protesten.

Hoe dat zit en wat er gebeurd in de Westelijke Sahara mogen wij niet weten, de media blokkade blijft in stand. De laatste toevoeging aan de lijst van uitgewezen journalisten is een Deen. Hij is zijn mobiele telefoon, harddisks en paspoort kwijtgeraakt.

Update: Ook de correspondent van El Mundo wordt het land uitgetrapt.

woensdag 24 november 2010

oorlog

Het is een vies woord waar niemand op zit te wachten. Toch. Oorlog. Helaas is het een mogelijkheid waar rekening mee moet worden gehouden. Het overwegen van de mogelijkheid is onvermijdelijk geworden omdat het alternatief wordt verkracht. Sinds 1991 is er een wapenstilstand op voorwaarden en die worden niet gerespecteerd. Na de gewelddadige ontruiming van het kamp Gdaim Izik en de rellen in El Ayun wordt gevreesd dat er een bloedbad heeft plaatsgevonden. Een onderzoek wordt geweigerd. Marokko houdt het gebied afgegrendeld voor parlementariërs, journalisten en zelfs artsen. Hoe veel moet er nog gebeuren voordat de wapenstilstand wordt opgezegd? De onderhandelingen in de USA tussen Marokko en het Front Polisario staan onder zeer grote druk. Ahmed Bukhari, de onderhandelaar voor het Front Polisario heeft in een helder en belangrijk vraaggesprek zijn positie uiteengezet. Het Front Polisario zelf staat onder grote druk omdat er een nieuwe generatie is opgegroeid die het wachten beu en het vertrouwen in de internationale gemeenschap aan het verliezen is. De onderhandelaar waarschuwt dat als het tot oorlog komt, het een totale oorlog wordt in de hele regio. Dat is al vaker gezegd.....

woensdag 17 november 2010

de mislukkende mislukkingenpolitiek

Wat is er gebeurd in het bezette gebied? Het verhaal wordt langzaam duidelijker én vreemder.

Het begon allemaal toen begin october een protestkamp werd opgezet bij Gdaim Izik, een tiental kilometers buiten de hoofdstad El Ayun - of El Aaiun in de Spaans/Arabische spelling oftewel Laayoune in de Marokkaans/Franse spelling. Ook bij de steden Dahkla, Smara en Boujdour werden Saharaanse protestkampen opgezet. Het was een verrassende ontwikkeling die werd geleid door mensen ter plaatse. Het kamp bij Gdaim Izik bij El Ayun werd heel populair. Misschien wel omdat de Saharawi's het prettig vinden om bij elkaar te zijn zonder Marokkaanse inmenging. Vergeleken met Saharanen zijn PVV-ers kleffe Marokkofielen.

Het opzetten van een protestkamp in de woestijn is praktisch gezien een grote uitdaging. Er moet voor voedsel en water worden gezorgd dat over grote afstanden moet worden aangevoerd. Tenten moeten opgezet enzovoorts. Het is heet en het is hard werken. Daarnaast had men te maken met de Marokkaanse autoriteiten. Er was een vorm van overleg tussen vertegenwoordigers van het protest en de Marokkaanse autoriteiten. Tot die dialoog bleek men warempel in staat. En de Marokkaanse autoriteiten toonden begrip voor de sociaal-economische eisen en klachten van de burgers over armoede en werkloosheid. Het was een ongekende ontwikkeling. Er was een dialoog gaande!

De kleinere kampen bij Dahkla, Boujdour en Smara werden na enige tijd min of meer geruisloos ontruimd. Maar bij de ontruiming van het grootste kamp bij El Ayun ging het helemaal mis en dat was te verwachten.

Want er was daar al iets misgegaan op een verschrikkelijke manier. De Marokkaanse autoriteiten hadden op een gegeven moment een blokkade van het kamp bevolen. Dus ook een blokkade van de toevoer van voedsel en water door middel van een soort roadblocks. Maar er is in de woestijn geen "road" en het ontwijken van obstakels hoort bij de manier waarop men in de woestijn moet rijden. En gehoorzaamheid aan Marokkaanse autoriteiten wordt niet hoog aangeslagen zeker niet als je voorraden naar je familie moet brengen. Dus het was te begrijpen dat een jonge chauffeur van een pick-up met spullen voor het kamp een bevel tot stoppen van de Marokkaanse troepen negeerde, een roadblock omzeilde en zijn weg vervolgde. De Marokkanen reageerden met mitrailleur vuur. Een jongen van veertien verloor het leven, zijn broer en een paar vrienden raakten zwaar gewond. De vader van de jongen die van niets wist en dagen radeloos op zoek was kreeg later te horen dat zijn zoon als verkeersslachtoffer reeds was begraven. Marokko probeerde vergeefs de zaak geheim te houden. Spaanse journalisten die het verhaal wilden onderzoeken werden het land uitgezet. Het waren vergeefse pogingen. De Saharaanse republiek nam een dag van nationale rouw in acht. De grote nieuwszenders brachten het nieuws. In Nederland werd de regering opgeroepen het geweld te veroordelen. De oproep werd door een griffier van de tweede kamer bestempeld als voor kennisgeving aangenomen en afgedaan.

Ondertussen werden in New York de voorbereidingen getroffen voor de hervatting van het vredesoverleg tussen de diplomaten van de Saharaanse republiek en het Marokkaanse koninkrijk. Het protest in het -inmiddels enorme grote- kamp dreigde een belangrijk onderwerp te worden. Het neerschieten van de jongen was niet alleen onmenselijk maar ook een grove schending van het bestand. Als nu de VN-vredesmissie het kamp onder zijn hoede zou nemen, zou daar net als de vluchtelingenkampen in Algerije, een autonome Saharaanse enclave kunnen ontstaan, onder Saharaans gezag maar binnen het bezette gebied. Het was een mogelijkheid die de Marokkaanse onderhandelaars niet graag op tafel zouden willen zien.

Men had lang gewacht maar uiteindelijk werd door Marokko besloten tot de ontruiming. De start van de vredesbesprekingen in een keurig hotel in New York waren waarschijnlijk de directe aanleiding voor het bevel tot optreden tegen het uitgeputte woestijnkamp. Daar was de spanning al groot door de blokkade en de schietpartij. De elkaar steeds sneller opvolgende berichten over de naderende ontruiming in de woestijn zal bij de mensen hebben geleid tot verdeelde meningen, splitsingen en verschillende keuzes, waaruit een groep ontstond die is gebleven met het doel koste wat kost de enorm opgelopen frustraties grondig af te reageren op de vijand.

De Marokkaanse bevelhebbers schijnen min of meer ongewapende troepen op het kamp af te hebben gestuurd. Misschien was dat eerder, in de geruisloos ontruimde kampen bij Bujdour en Smara, een goede strategie gebleken. Het was een vergissing. De Marokkaanse televisie heeft beelden getoond van de ontruiming waarop soldaten zijn te zien die met messen zijn afgemaakt, en waarop een aantal razende Saharanen zich afreageren. En de ontruiming zorgde slechts voor een verplaatsing van de problemen. Ook in de hoofdstad El Ayun ging de vlam in de pan. Het is een schok voor het Marokkaanse publiek.

De andere kant van het verhaal is mogelijk nog schokkender. Het Marokkaanse optreden heeft zelfs Spaanse slachtoffers gekost.

Een groep Amerikaanse Christenen die al jaren ontwikkelingshulp geven in de Saharaanse vluchtelingenkampen in Algerije melden ook de grote spanningen die zijn ontstaan. De vluchtelingen in het veilige Algerije krijgen telefoontjes uit het bezette gebied met angstige en getraumatiseerde verhalen over de terreur die de naasten ondervinden. Het zijn verhalen over rottende lijken in de straat die niet kunnen worden begraven; over een groeiend aantal rondzwervende kleuters die niet weten waar ze heen moeten. Er is een demonstratie geweest tegen de politiek van de Saharaanse regering in ballingschap en voor de hervatting van de gewapende strijd.

En de Verenigde Naties hebben een kostbare "vredesmissie" in het gebied... Het referendum dat deze missie zou organiseren heeft men laten mislukken. Het beleid is, dat alles wat met de Saharaanse republiek te maken heeft, moet mislukken. Omdat men geen Saharaanse republiek wenst.
Toch bestaat die republiek.

dinsdag 16 november 2010

MINURSO? MINURSO !!

De Westelijke Sahara is verdeeld. Het gebied staat bij de Verenigde Naties bekend als een nog niet zelfbesturend gebied. Marokko heeft een groot deel bezet en beschermd dat gebied met een enorme verdedigingslinie tegen het leger van de Saharaanse republiek. De oorspronkelijke bevolking is voor een groot deel verjaagd naar Algerije waar zij leven in vluchtelingenkampen. Daar is ook de regering van de republiek gevestigd uit angst voor de Marokkaanse luchtmacht die vele bombardementen op Saharanen heeft uitgevoerd.
In de oorlog tussen Marokko en de Sahrawi's is in 1991 een wapenstilstand bereikt door bemiddeling van de Verenigde Naties. Er is afgesproken dat er een referendum zal worden georganiseerd over de toekomst van het gebied. Er is een vredesmissie door de VN ingesteld die moet toezien op de wapenstilstand en op het organiseren van het referendum en die heet: MINURSO.

De toestand in het door Marokko bezette deel van de Westelijke Sahara is uiterst zorgelijk. De oorspronkelijk bevolking is een achtergestelde minderheid in eigen land geworden. De Marokkaanse kolonisten krijgen de betere posities. Na de ontruiming van het protestkamp zijn ongeregelheden uitgebroken waarbij de Saharaanse minderheid flink te lijden heeft. Maar er is veel onduidelijkheid over de toestand. Marokko heeft de meeste wijken afgegrendeld en de Saharanen kunnen niet zomaar de straat op. Journalisten komen het gebied niet in. Toch is duidelijk dat er veel geweld is gebruikt. Er zijn veel doden. Er zijn dode Marokkaanse soldaten. Er zijn dode Saharaanse burgers. Hoezo bestand? Hoezo VN toezicht op de wapenstilstand?

Soms komen er berichten binnen uit onverwachte hoek. Zo zit er een Spaans Mexicaans stel ondergedoken in het gebied dat zich op Youtube heeft gemeld. De jurist Carlos Ruiz Miguel durft het woord genocide te gebruiken. Hij is niet de enige.

Het Duitse parlementslid dat zich op de hoogte wilde stellen is op onbeschofte manier het land uitgezet.

Er was een grote demonstratie in Madrid. Maar ook in de vluchtelingenkampen in het veilige Algerije wordt gedemonstreerd. Tegen de Saharaanse regering die onder druk wordt gezet om de wapens weer op te nemen.

Marokko heeft welbewust gehandeld. Volgens Aminatou Haidar is de ontruiming een poging om de vredesonderhandelingen te saboteren.

Het Polisario eist een onafhankelijk onderzoek naar de gang van zaken door de VN. Als de vredesmissie van de VN, MINURSO, daar ook niet voor wordt ingezet kan die dure missie maar beter verdwijnen. De missie heeft de gebeurtenissen niet kunnen voorkomen en is onzichtbaar. Men zit kennelijk ergens te kaarten in een kazerne. Die club kan dus beter of stevig optreden of helemaal weg.


Er zijn internet petities en hier is een verbeterde lijst:
Sahararights.net
Petitions 24
Manu Chao
Jesigne.fr

vrijdag 12 november 2010

gebrek aan informatie en verkeerde informatie

De Marokkaanse regering heeft de Westelijke Sahara afgesloten voor bezoekers die haar niet welgevallig zijn. Vooral Spaanse parlementsleden en Spaanse journalisten worden getroffen door de blokkade. Televisiestation Al Jazeera was al weken geleden het land -weer - uitgezet. Saharanen die bellen met familieleden in El Ayun krijgen Marokkaanse kolonisten aan de lijn. Er worden ook foto's verspreid die niet uit het gebied komen. De foto van de twee baby'tjes met hoofdwonden die bij in het vorige bericht stond blijkt in Gaza te zijn genomen. Met schaamrood op de kaken heb ik het snel verwijderd zodra ik dat vernam. Er circuleert ook een gruwelijke foto van een kamer met vier dode en bebloedde lichamen, maar ook die foto hoort niet bij de gebeurtenissen en plaats en is al een jaar oud.
De toestand is chaotisch en grimmig. Er gaan geruchten over vrachtwagens met in de laadbak met lakens bedekte bulten, over kuilen en massagraven. Een constante factor zijn de voortdurende berichten uit El Ayun dat Marokkaanse kolonisten Saharanen aanvallen en hun huizen plunderen, zonder dat ze daarbij een strobreed in de weg worden gelegd door de Marokkaanse autoriteiten. Huisraad wordt meegenomen, telefoons worden afgepakt. Er is grote onduidelijkheid over de aantallen slachtoffers. Het Saharaans persburo heeft het over dozijnen doden, 4500 gewonden en en tweeduizend vermisten.
In Parijs is er een demonstratie geweest. Zaterdag komt er een demo in Londen. De Spaanse regering is verontrust. Bij de Veiligheidsraad wordt het op de agenda gezet.
In Nederland heeft kamerlid van Bommel gevraagd of de minister de Kamer kan inlichten over de gebeurtenissen.

donderdag 11 november 2010

is er een genocide gaande ....?

-- foto weggehaald --

Uiteindelijk ebt in de Nederlandse media de aandacht voor de Marokkaanse aanval op het tentenkamp Gdaim Izik weer weg. Maar dat is niet terecht. In de Marokkaanse versie van de gebeurtenissen is er slechts sprake geweest van een optreden tegen wat bandieten die oude mensen en kinderen gegijzeld hielden in een tentenkamp. Zelfs in Nederland was ondanks de mediablokkade duidelijk dat dat een grove vertekening van de werkelijkheid is.

De Marokkaanse voorlichting spreekt alleen over gedode Marokkaanse politieagenten, terwijl er geen burgerslachtoffers zouden zijn gevallen. Er was wel een Saharaan die een dodelijk auto-ongeluk zou hebben gehad.
De keiharde leugens zijn op zichzelf al zeer verontrustend.

Het meest verontrustende is dat de aanval van het Marokkaanse leger nog steeds gaande is volgens de verslagen van Saharaanse activisten. Het leger en de geheime dienst overvallen huizen en arresteren activisten, en er zijn berichten die spreken over grote verliezen aan mensenlevens, maar er is geen manier om die meldingen te onderzoeken omdat niemand de straat op kan...

Er zijn geen internationale media om verslag te doen, en de paar video-verslagen die naar buiten zijn gekomen zijn van activisten met niet-professionele camera's, maar die slagen er wel in om aan te geven hoe ernstig de situatie is.

De VN-missie ter plekke doet niets, althans openlijk, en geen enkel land heeft tot nu toe de Marokkaanse misdaden tegen de menselijkheid veroordeeld.

Vooral Spaanse journalisten, maar ook de Amerikaanse journalist John Thorne, zijn het slachtoffer van de politie intimidatie. Spaanse journalisten krijgen geen toestemming om het grondgebied te betreden. Spaanse parlementariërs zijn het land uitgezet.

Marokko heeft al eerder een poging gedaan om van de Saharanen in tentenkampen af te komen. Dat was na de Groene Mars toen de mensen naar het oosten vluchtten, de woestijn in. Ook toen hadden ze niet veel meer dan tenten om in te schuilen en die werden door de Marokkaanse luchtmacht gebombardeerd met napalm en fosforbommen. De Spaanse onderzoeksrechter Garzon was van plan dat te gaan onderzoeken maar kreeg toen grote problemen.

Amnesty International
roept op tot een onafhankelijk onderzoek. In België wordt gevraagd om onderzoek. En ook in de USA. Mexico heeft aangedrongen op een bespreking van het geweld in de Veiligheidsraad.

dinsdag 9 november 2010

berichtgeving in Nederland

De stand van zaken is volgens een verklaring van de Saharaanse regering dat er 11 doden zijn te betreuren, 723 gewonden zijn gevallen en dat er 159 mensen vermist worden. In de Nederlandse media is er wel wat aandacht. De Telegraaf heeft een stuk, de Spits, ook de NOS heeft een stuk, RTL heeft een stukje, en ook de zuiderburen maken melding van de tragische gebeurtenissen. Ravagedigitaal pakt het goed aan. Bij Indymedia verschijnt onregelmatig nieuws. Op Radio 1 heeft Nicolien Zuidgeest (schrijfster van het boek "de laatste kolonie van Afrika") de achtergronden uitgelegd.
De berichtgeving in het buitenland is moeilijk bij te benen. Alex Thurston heeft een stuk op het Sahelblog en Kal Alle heeft een uitgebreid stuk geschreven bij The Moor Next Door.

Het laatste nieuws voor Spaanstaligen : staat hier.

maandag 8 november 2010

El Ayun brandt

Kamp ontruimt nog meer doden en gewonden

Het protestkamp buiten El Ayun is vanochtend door het Marokkaanse leger aangevallen. Er wordt gesproken over acht tot tien doden en honderden gewonden aan Saharaanse kant. De Marokkaanse regering heeft volgens de BBC verklaard dat er twee doden zijn gevallen, een politieagent en een brandweerman die beide zijn doodgestoken. Dat is nieuw en nog niet eerder gebeurd.
Hieronder foto's van de onlusten die zijn uitgebroken in de stad, de dode politieagent en de aan zijn verwondingen inmiddels overleden Saharaan Babi Mahmoud Gargar.




zondag 7 november 2010

de vrijheden geboden door ons land



Zijne majesteit de Koning en de souvereine heerser van Marokko, de heer Mohammed de Zesde, de leider der gelovigen zelf dus heeft weer een mooie toespraak gehouden voor zijn aanhang. Het was ter gelegenheid van de 35e verjaardag van de Groene Mars, de invasie van de Westelijke Sahara door fanatieke en minder fanatieke volgelingen van de grote Islamitische führer, die toen zijn vader was. .

Meneer Mohammed daagt in zijn koninklijke rede de internationale gemeenschap uit nu eens duidelijk te zeggen wie er verantwoordelijk is voor de puinhoop die de "vredesonderhandelingen" voor de Westelijke Sahara zijn. Hij zelf kan dat uiteraard niet zijn, want hij heeft al lang geleden een prachtig autonomievoorstel gedaan dat niet kan worden geweigerd.

Hij klaagt over de omstandigheden waarin "onze zonen en dochters" verkeren in de vluchtelingenkampen. Ja, meneer de Koning spreekt over dezelfde mensen die juist zijn gevlucht voor Marokko. Hij spreekt over de slachtoffers van Marokkaanse oorlogsmisdaden.. hij praat over mensen in armoedige vluchtelingenkampen die nog nooit een cent van de royale multi-biljardair hebben ontvangen. De onnavolgbare maar majestueuze redenaar belooft op grootse wijze dat geen moeite teveel zal zijn om de vluchtelingen hun vrijheid terug te geven. En hij veroordeelt het schaamteloze misbruik van de vrijheden die zijn land biedt..

De man heeft kortom weer een verward verhaal afgestoken, en er is ook niet anders te verwachten van een bestuurder die in middeleeuwse stijl heerst en simpelweg zijn territorium wil vergroten, omdat heersers dat nu eenmaal doen. Zijn werkelijkheid is wet. Zijn wrede waan heerst in Marokko en ver daarbuiten.

maandag 1 november 2010

Liegende Marokkaanse leugenaars

De Saharaanse protest-kampementen worden door Marokko tegengewerkt. Soms worden de mensen verhinderd de stad te verlaten. Soms worden de kampen opgebroken. De grote bestaande kampen worden omsingeld en de bevoorrading wordt gehinderd, al is dat zwak uitgedrukt. Er is met een machinegeweer gericht geschoten op de passagiers die op een pickup zaten. Er zijn gewonden en een dode. Een groep Spaanse journalisten die het incident wil onderzoeken krijgt geen toegang tot het gebied. Het tv station Al Jazeera wordt het land uit getrapt.

Marokko begint dan een media offensief. Ze beginnen met een beproefd concept. Omdat het Westen Marokko nodig heeft voor de bestrijding van Al Qaida, komen ze met een bericht dat er twee Al Qaida cellen zijn opgerold. Wat een opluchting! De ene cel had banden met Jemen en de andere met... de Westelijke Sahara. Wanneer de cellen zijn opgerold en waar wordt niet verteld. De bron is het ministerie van binnenlandse zaken van het leugenland. Het Al Qaida-leugentje verschijnt ook in de sukkelige Nederlandse media die de gebeurtenissen in de Westelijke Sahara links laten liggen.
Maar het is toch een wat versleten trucje. Dan komen de Marokkanen met het volgende verhaal. In Melilla, dat Marokko beschouwd als "nog niet terugggeven Marokkaans gebied" zou een Moslim jongetje dat protesteerde tegen achterstelling en discriminatie zijn doodgeschoten door de Spaanse onderdrukkers. De bron van het bericht is wat vaag en wel erg Marokkaans.

dinsdag 26 oktober 2010

Saharaanse kampen belegerd, dode en gewonden




Meer dan tienduizend Saharaanse demonstranten zijn op 9 oktober in een massale exodus de stad uitgetrokken in het door Marokko bezette deel van hun land in een protest tegen de Marokaaanse bezetting, achterstelling, armoede en schendingen van hun mensenrechten. Buiten de steden Boujdour, Smara en de hoofdstad El Ayun zijn grote tentenkampen opgezet. Marokkaanse bezettingstroepen houden de kampen omsingeld in een poging om de bevoorrading van de kampen te verhinderen. De mensen die kamperen in het woestijngebied hebben behoefte aan water, voedsel en medicijnen.

Marokkaanse troepen die het Gdeim Izik protestkamp omsingeld houden hebben een jongen van 14 doodgeschoten en 5 anderen verwond.

De Saharaanse jongen zat met de anderen in een auto om voorraden naar familie te brengen toen zij met een machinegeweer werden beschoten door het Marokkaanse leger. Zijn broer en 4 anderen zijn gewond geraakt. Spaanse journalisten die het verhaal willen onderzoeken mogen van Marokko het land niet in. De Saharaanse president heeft een periode van rouw afgekondigd.

Het Front Polisario waarschuwt voor een humanitaire ramp en de onvoorspelbare gevolgen van deze zich ontwikkelende crisis. De vertegenwoordiger van het front in Spanje heeft verklaard dat het inzetten van helicopters, de grote troepenverplaatsingen en de inzet van machinegeweren tegen onschuldige burgers schendingen zijn van het bestand.

vrijdag 15 oktober 2010

Saharaanse burgers in beweging




* Foto's: Poemario Sahara Libre en APSO / Saharaanse mensenrechten activisten

Verschillende Saharaanse burgers zijn gewond geraakt na gewelddadig optreden van de Marokkaanse bezettingsmacht na een massale uittocht van Saharaanse inwoners van de stad Boujdour. TientallenHonderden mensen hebben een demonstratie gehouden buiten de stad om te protesteren tegen de bezettingpolitiek in hun land die het Saharaanse volk verarmt en marginaliseert terwijl de Marokkaanse kolonisten profiteren van positieve discriminatie en de natuurlijke rijkdommen van het land. De bezetter trad op met grof geweld en tientallen zijn gewond geraakt.

Ook in de steden El Ayun en Smara zijn betogingen buiten de stad gehouden tegen de discriminerende politiek tegen het Saharaanse volk en ook daartegen is gewelddadig opgetreden.

Zie ook de Western Sahara Resource Watch









---

donderdag 7 oktober 2010

Zweedse steun voor Saharaanse politieke gevangenen

Brahim Dahane

Ali Salem Tamek
Niet alle verjaardagen zijn een feestje waard. Deze vrijdag is de eerste verjaardag van de opsluiting van Brahim Dahane die door de Zweedse overheid is onderscheiden met de Per Anger-prijs 2009. Hij werd samen met zeven andere Sahrawi-mensenrechtenactivisten gevangen genomen door de Marokkaanse autoriteiten. Vijf zijn vrijgelaten, maar Brahim Dahane, Ali Salem Tamek en Hammadi Naciria worden nog steeds vastgehouden. Nu is er een jaar later eindelijk een datum voor het proces vastgesteld. Het zal waarschijnlijk plaatsvinden in Casablanca op 15 oktober 2010.

De Westelijke Sahara is de laatste kolonie van Afrika, en is voor een groot deel bezet door Marokko vanaf midden jaren 70 van de vorige eeuw. Al 35 jaar protesteren de Saharanen tegen de bezetting. De VN heeft verklaard dat het Saharaanse volk het recht op zelfbeschikking heeft, en die uitspraak is strafbaar in Marokko. De zeven activisten die vorig jaar zijn opgepakt worden beschuldigd van het schaden van de Marokkaanse nationale veiligheid tijdens een bezoek aan de Saharaanse vluchtelingenkampen in de regio Tindouf in Algerije.

Brahim Dahane, Ali Salem Tamek, en Hammadi Naciria zijn al eerder gevangen gezet vanwege hun inzet voor de Saharaanse recht op zelfbeschikking. In de gevangenis zijn de gedetineerden in hongerstaking gegaan om aandacht te vestigen op hun situatie, een daarvan duurde 41 dagen. De hongerstaking kwam tot een einde na een dialoog met de Marokkaanse autoriteiten over de afwikkeling van de situatie.

Mensenrechtenactivisten hebben recht op veiligheid en bescherming. Marokko heeft het internationaal Verdrag inzake burger- en politieke rechten ondertekend en moet iedereen het recht gunnen om op te komen voor deze rechten, zonder angst voor represailles. De Europese Unie heeft ook een verantwoordelijkheid. De EU-richtlijnen inzake de bescherming van verdedigers van de mensenrechten geven aan dat mensenrechtenactivisten belangrijk zijn bij de bescherming van de mensenrechten en dat de EU actief moet bijdragen aan hun veiligheid. Zweedse parlementariers zullen nauwlettend de zaak volgen tegen Brahim Dahane, Ali Salem Tamek en Hammadi Naciria en hun vrienden. Het is belangrijk dat internationale waarnemers het proces bijwonen.


Dit is een Nederlandse bewerking van een verklaring die onder andere is getekend door leden van de Liberale Partij, Centrum partij en Socialistische partij van Zweden. Het origineel is dit artikel bij de ASVDH.

maandag 27 september 2010

Familie hereniging

De vredesonderhandelaar Peter van Walsum vond het een goed idee om de banden tussen Saharaanse families te herstellen die waren verbroken door de Marokkaanse Muur in de Westelijke Sahara. Daartoe werden CBM's ingesteld. Dat zijn Confidence Building Measures, oftewel Vertrouwen Wekkende Maatregelen. Het komt er op neer dat er toestemming voor familiebezoeken wordt geregeld en ook het vervoer tussen de vluchtelingenkampen bij Tindouf in Algerije en de grootste plaatsen in de Westelijke Sahara. Bovendien is er een gratis telefoonlijn ingesteld. Het project is begonnen in 2004. In 2006 werd het programma voor een paar maanden opgeschort.

Dan verschijnen de Australische filmmakers Dan Fallshaw en Violeta Ayala in de vluchtelingenkampen met het verhaal dat ze een documentaire willen maken over het familieherenigingsprogramma. Ze richten zich op mevrouw Fetim Salam Hamdi die bezoek verwacht van haar moeder die in het door Marokko bezette gebied woont. Uiteindelijk maken Ayala en Fallshaw van hun film een aanklacht tegen de slavernij die in de kampen zou heersen en waarvan Fetim het slachtoffer zou zijn. Bij de premiere van de film die 'Stolen' wordt genoemd protesteert Fetim tegen de voorstelling van zaken maar haar mening wordt dan niet meer op prijs gesteld door de makers. De Marokkaanse regering gebruikt ondertussen de beelden voor hele botte propaganda. Ook als de IDFA de film in 2008 zijn Europese premiere laat beleven klinkt er protest want de IDFA heeft Fetim niet uitgenodigd voor de vertoning om haar mening te geven en heeft zelfs haar toestemming niet gevraagd voor de vertoning waardoor het IDFA meewerkt aan een eenzijdige Marokkaanse propagandastunt. Bovendien publiceert de IDFA een kritiekloos vraaggesprek met Ayala, een van de makers. Dit jaar presenteerde Abdelkader Benali de film met een discussie achteraf. Benali vond die discussie niet leuk. Onder het publiek bevonden zich leden van het "comite Fetim", de Stichting Zelfbeschikking West-Sahara en zelfs de officieele vertegenwoordiger van het Front Polisario in Nederland. Omdat Fetim een advocaat in de arm had genomen vond de organisatie het nodig om Fetim's bezwaren via een stapel kopietjes toe te lichten, die voor het publiek waren klaargelegd.

Het verhaal achter de familiehereniging is door de commotie rond de film 'Stolen' volstrekt uit zicht verdwenen. En het gedoe rond de film is nog klein vergeleken met de perikelen die 8 oktober 2009 ontstonden na de aankomst in Casablanca van zeven Saharanen die in Tindouf via het herenigingsprogramma op bezoek waren geweest. Zij waren op doorreis naar huis in het door Marokko bezette deel van de Westelijke Sahara. De zeven werden door Marokko gearresteerd op beschuldiging van landverraad. Ali Salem Tamek, Brahim Dahane en Ahmed Naciri zitten nu nog steeds vast. De vier anderen zijn inmiddels voorlopig vrijgelaten. Dat deze drie heren nog vastzitten zal te maken hebben met hun maatschappelijke posities. De heer Ali Salem Tamek is de vice-president van het Saharaans Collectief van Verdedigers van de Mensenrechten (CODESA); de heer Brahim Dahane is de president van de Saharaanse Associatie van Slachtoffers van Zware Schendingen van Mensenrechten (ASVDH); en meneer Ahmad Anasiri is de Algemeen Secretaris van het Saharaans Comite voor de verdediging van de Mensenrechten in Smara. Het zijn uitgesproken activisten voor de onafhankelijkheid.
Human Rights Watch roept Marokko op om de activisten vrij te laten of te berechten. Amnesty heeft dat al eerder gedaan.
In Tindouf waren de activisten door de Saharaanse regering met alle egards ontvangen. Het grootse onthaal werd ook uitvoerig belicht in de Saharaanse media. Het was rond de tijd dat de koning van Marokko in een speech verklaarde dat het tijd was om te kiezen: "u bent patriot of landverrader". Dat de "zeven van Casablanca" nog steeds moeten wachten op een proces zal politieke redenen hebben. Kort nadat de groep was opgepakt begon Aminatou Haidar een hongerstaking die Marokko politiek heeft beschadigd. De tijd was toen niet gunstig voor een brutaal politiek proces om Saharaanse dissidenten aan te pakken.

Inmiddels heeft Marokko hard gewerkt om het beeld bij te stellen. Op de Marokkaanse schoteltelevisie wordt al tijdje bericht over Saharaanse vluchtelingen die in grote getale uit de vluchtelingenkampen naar Marokko zouden vluchten, terug naar hun moederland waar zij hartelijk worden onthaald als lang verloren kinderen. Volgens de Marokkaanse propaganda bestaan er geen Saharaanse vluchtelingen die schuilen voor de wreedheden van het Marokkaanse leger; volgens de Marokkaanse redenering wonen in Tindouf door een Algerijnse secte ontvoerde Marokkanen, slaven zelfs. De koning van Marokko beschouwt de vluchtelingen als zijn onderdanen en eist ze terug. Elke Saharaan die aan dat denkbeeld tegemoet wil komen en overloopt naar Marokko zal koninklijk worden behandeld en temidden van de bittere armoede van het vluchtelingenbestaan kan dat vooruitzicht aanlokkelijk zijn.

Natuurlijk zijn er Saharanen die tot die keuze komen. De Marokkaanse pers staat al een poosje vol met berichten over de voormalige Saharaanse politiechef Mustapha Ould Sidi Mouloud Salma die is overgelopen. Deze Sidi wordt in rap tempo tot een wereldbekende Saharaan gemaakt om een tegenwicht te bieden aan de publiciteit rond de "zeven van Casablanca". Sidi heeft een persconferentie gegeven waarop hij verklaarde dat hij kiest voor het Marokkaanse autonomie voorstel en daarna kondigde hij op televisie aan dat hij zou terugkeren naar de vluchtelingenkampen om daar iedereen op te roepen om ook over te lopen. Hij heeft uitgelegd hoe hij zou reizen, en heeft de internationale gemeenschap opgeroepen hem te steunen. Tot niemands verbazing is hij gearresteerd bij de Mauretaans Saharaanse grens. De beschuldiging tegen hem luidt spionage voor een land waarmee men in oorlog is. Het verschil met de landverraad-kwestie van de Saharaanse activisten is dat hij wel degelijk Saharaans burger is, of is geweest, en zelfs politiechef. Amnesty International en Human Rights Watch hebben opgeroepen om de arrestant menselijk te behandelen. Beide organisaties waren er overigens snel bij.
Twee Marokkaanse journalisten van het weekblad Assahrae al Ousbouiya die de aankomst van de overloper in Tindouf wilden verslaan zijn door de Algerijnen vastgehouden en uitgewezen.
Ondertussen maakt de Marokkaanse minister Fassi Fihri in New York een wat vreemde indruk met zijn verontwaardigde klachten over de beknotting van de vrijheid van meningsuiting van de overloper omdat het Committee to Protect Journalists nu een oproep doet om de vrijheid van meningsuiting in Marokko te verbeteren. Toch is er is ook steun voor de overloper. In Spanje betuigen Marokkaanse immigranten steun en in Brussel is er een demonstratie voor de overgelopen politiechef gehouden waarbij de Belgische katholiek Jean Abboud, een goede vriend van de Makhzen, acte de presence gaf. Verder nieuws over de lotgevallen van Mustafa Salma volgt wellicht in de commentaren op dit bericht.

Ondertussen ontstaan er steeds meer problemen rond het VN programma voor de gezinshereniging.


En dan nog wat ander nieuws.
Het bericht dat Marokko illegale migranten de woestijn in heeft gestuurd waarvan er drie zijn overleden is niet overgenomen in de Nederlandse media. Dat zou een paar jaar geleden nog groot nieuws zijn geweest. Opvallend was verder dat er opeens melding werd gemaakt van deelname door Nederlandse militairen aan de Operatie Flintlock, een militaire oefening in de Malinese Sahara. Dit blog maakte er al melding van en er is een stukje verschenen in de Defensiekrant maar verder is er niets over in de Nederlandse media gemeld ... totdat er een bericht verscheen in het Parool waarin werd gespekuleerd op een gijzelneming in de Sahara om de Marokkaanse moordenaar van Theo van Gogh vrij te krijgen. Een ander opmerkelijk bericht was de melding dat de Amerikanen in het Algerijnse Tamanrasset een afluisterpost zouden hebben gevestigd.

Verder is er weer sprake van Christen uitzettingen door Marokko. Schokkend is het nieuws dat een Marokkaan die was opgepakt voor het bezit van hasj op het politieburo is doodgeslagen. Deze wrede gebeurtenis heeft tot een verontwaardigde demonstratie geleid, zoals te zien is op Youtube.

maandag 30 augustus 2010

Het IDFA en de slaven



Het International Documentary Filmfestival Amsterdam, IDFA, heeft voor de tweede keer de propaganda film Stolen op het programma gezet met een inleiding van Abdelkader Benali, een schrijver met een Marokkaanse achtergrond. De vertoning is bij de Openbare Bibliotheek Amsterdam, OBA.

De film STOLEN is gemaakt onder het voorwendsel van een documentaire over een gezinshereniging van een Saharaanse familie in het kader van het VN-project om de banden tussen het bezette gebied en de vluchtelingenkampen te herstellen. Dat was de opzet die de Australische filmmakers Dan Fallshaw en Violeta Ayala presenteerden aan de Polisario vertegenwoordiger in Australië, Kamal Fadel, en aan de Saharaanse familie die leeft in het vluchtelingenkamp "27 February". Maar het werd een heel andere film.
De documentaire over de gezinshereniging veranderd halverwege in een speelfilm over slavernijpraktijken die de filmmakers in het vluchtelingenkamp ontdekken. De hoofdpersonen zijn mevrouw Fetim Sellami Hamdi, die wordt neergezet als een slavin, en de filmmakers zelf die met hun ontdekking moeten zien te ontvluchten. De première van de film in Sydney, Australië, wordt een rel. Mevrouw Sellami Hamdi is aanwezig en spreekt schande van de vertoning. Het verweer van de filmmakers Ayala en Fallshaw is dat zij mevrouw Sellami Hamdi goed begrijpen omdat zij door het Polisario vast wel gedwongen zal zijn dergelijke dingen te zeggen. Een leugen die wordt goedgepraat met een volgende leugen. Sinds die tijd kan het voor een ieder duidelijk zijn dat Fetim Sellami Hamdi er geen prijs op stelt te figureren in de film. Toch heeft Stolen bij de IDFA in 2009 zijn Europese première beleefd. Maar die ging zonder veel ophef voorbij.

Bij de IDFA kon men daarom verder gaan. Op de website geeft men eenzijdige informatie zoals een kritiekloos stukje van Marnix de Bruyne en een nog onbenulliger stukje van Paul van de Graaf. Op de hele IDFA site staat geen enkele link naar informatie die duidelijk maakt dat de film tegen de uitdrukkelijke wens van de hoofdrolspeelster wordt vertoond. Het bezwaar van mevrouw Sellami Hamdi tegen de vertoning komt bij de IDFA nergens aan bod. Laat staan dat Mevrouw Sellami Hamdi als hoofdrol-slavin een uitnodiging heeft ontvangen voor de Europese première. De filmmakers daarentegen mochten hun verhaal ook nog eens uitleggen op het door de IDFA georganiseerde ‘People vs power debate’. De IDFA is een cynische organisatie die geen moeite heeft met het exploiteren van vluchtelingen. Ook het duidelijke misbruik van de slavernij-thematiek doet ze niets. Als de kassa maar rinkelt.

Het IDFA is geen eenvoudig filmfestival met de nadruk op documentaire film. Het is een multimediabedrijf dat een eigen mediaplayer ontwikkeld, en via de webwinkel "Docs for Sale Online" documentaires verkoopt en bezig is met een eigen web TV-kanaal. Het is een bedrijf dat een idealistisch imago uitbuit en draait op bij elkaar gebedeld geld van de gemeente Amsterdam, het Ministerie van OCW en van allerlei clubs zoals de Nederlandse Publieke Omroep, VPRO, Volkskrant, Oxfam Novib, Vrij Nederland en de STER. De IDFA maakt gebruik van vrijwilligers maar heeft ook een businessclub met elf leden uit het bedrijfsleven. Het Amsterdamse bedrijf groeit en groeit en organiseert ook festivals in Nijmegen en Vlieland. Het IDFA ontwikkeld zich tot een monopolist op het gebied van de documentaire in Nederland en heeft zelfs internationale aspiraties. Het IDFA heeft een bedrijfstak genaamd "Industry Office" dat bestaat uit de internationale co-financieringsmarkt FORUM voor producenten, het opleidingsprogramma IDFAcademy en de documentairemarkt Docs for Sale. Het IDFA draait om geld. En de zucht naar geld biedt altijd een goed aanknopingspunt voor de Marokkaanse propagandamachine.

Marokko heeft weinig zin in de bemoeienis van de VN met de Westelijke Sahara. Marokko ziet liever geen documentaire over de hereniging van Saharaanse gezinnen die worden gescheiden door de Marokkaanse Muur. Maar elke negatieve film over de vluchtelingenkampen mag van de Makhzen natuurlijk overal ter wereld worden vertoond. Het IDFA is daarbij behulpzaam. En via de IDFA nu ook de OBA. Zo wordt met publiek geld voor Nederlandse culturele instellingen de Marokkaanse propagandamachine draaiende gehouden.

Wat is de motivatie van Abdelkader Benali bij zijn keuze voor Stolen? Hij noemt het "een interessant uitgangspunt voor een spannend programma over engagement, slavernij en geopolitieke malversaties."
Als Benali had gekozen voor het werk van een Marokkaanse collega had hij meer respect verdiend.

maandag 23 augustus 2010

MAARTJE THEADORA, ROS 171, IMO 9182801





De Maartje Theadora is een schip, een vissersboot. Dat schip vaart onder duitse vlag en is op dit moment aan het vissen op de positie 23.52825˚ / -16.65662˚ oftewel in de wateren van de Westelijke Sahara zoals te zien is op de website van marinetraffic. Het schip heeft bij Dakhla, de zuidelijkste stad in de Westelijke Sahara, een ontmoeting gehad met een "reefer" en dat is een refrigerated ship, een koelschip. Daar is de lading vis overgebracht en men is verder gaan vissen. Er zit veel vis voor de kust van de Westelijke Sahara al wordt het elk jaar minder. De Maartje Theodora is eigendom van Parlevliet & Van der Plas B.V.

Vissen in de Westelijke Sahara zonder toestemming van de Saharaanse bevolking is in strijd met het internationaal recht.

Het schip is voorzien van Skysails, in feite een vlieger waarmee op brandstof moet worden bespaard. De Stichting Milieunet heeft ook een foto van de vlieger in actie op het web staan.
De plundertocht in West-Saharaanse viswateren is onderdeel van de eerste fase van de proefperiode waarvoor Duitsland en de Europese Unie rond de 780,000 euro subsidie hebben betaald.
Is dat milieuvriendelijk vissen?

zaterdag 7 augustus 2010

Dollars van de Marokkaanse lobby



Bovenstaande brief (klik erop voor een uitvergroting) is op te vragen via de website van de Foreign Agents Registration Act in de USA. In de USA mogen buitenlandse regeringen betaalde lobbyisten aan het werk zetten voor hun eigen belangen maar dat moet wel netjes worden aangemeld. Marokko heeft flink wat lobbyisten aan het werk zoals een snelle zoekactie bij www.fara.gov aan het licht brengt. Een heel belangrijk onderwerp voor deze mensen is het werk voor de aanvaarding van de Marokkaanse bezetting van de Westelijke Sahara of, zoals in het bijgevoegde document staat: lobbying services before the federal government, focusing on issues surrounding the Western Sahara, as it has done for the past several years.
Kosten voor deze ene lobbyist, de Moffett Group, dit jaar: 240.000 dollar. Maar er zijn er meer zoals Nurnberger and Associates die $4,500 per maand beurt.
Gary Loeffer heeft voor $25,000 per maand deze opdracht : As directed by and in coordination with MACP staff, communicate with principals and staff of the Congress and Executive Branch to educate them on U.S. Moroccan relations and Morocco's commitment to securing a permanent resolution of the Western Sahara issue, with the express purpose of encouraging U.S. actions that promote Moroccan sovereignty, security, and prosperity.
Het zijn niet de enige lobbyisten die in de USA voor Marokko werken.

Als Marokko geld uitgeeft om de regering van de USA te bewerken is er geen reden te bedenken waarom Marokko geen geld zou uitgeven om de Nederlandse regering te bewerken.

donderdag 22 juli 2010

Marokkaanse mishandelingen gaan door



De getuigenis van Kalthoum Lbsair:

Ik arriveerde zondagochtend 18 juli in El-Aaiun per taxi vanuit Smara.
Ik kwam om de delegatie van mensenrechtenactivisten welkom te heten die net terug kwamen van een bezoek aan de Saharaanse vluchtelingenkampen in Algerije.
Ik ging eerst naar het huis van mijn oom in de buurt van Al'Ina'ach.
Rond 18.00 uur ging ik naar het huis van Othman N'dour, een lid van de delegatie, waar zijn familie supporters en sympathisanten ontving voor het welkomst onthaal.
Toen ik aankwam bij de Boukraa laan, was ik verrast door tientallen politieauto's rond het huis van de familie van de heer N'Dour.
Er waren ook tientallen agenten in burger van verschillende Marokkaanse veiligheidsdiensten en inlichtingendiensten.
Aangezien veel van de Marokkaanse politieagenten agressief gedrag vertoonden besloot ik naar het huis van een familielid te gaan daar in de buurt.
Een uur later hoorden we gekrijs en gingen we naar buiten om te zien wat er aan de hand was.
De politie achtervolgde Saharaanse burgers om hen te intimideren en uit elkaar te jagen.
Ik rende naar de Boukraa Avenue waar ik vanuit de verte de toestand wilde overzien. Ik was met tientallen andere Saharanen die ook in afwachting waren van de aankomst van de leden van de delegatie.
We werden weer verrast door politieagenten in burger die ons een auto in jaagden.
Een van hen sloeg me in de neus. Ik bloedde veel en ik viel flauw.
Toen ik bij kwam zocht ik de persoon die me had geslagen om te vragen waarom hij dat had gedaan.
Hij was met een groep in burgerkleding en in uniform, ze beledigden en schopten me, en schreeuwden woorden die ik niet begreep. Hij liet me op de weg liggen.
Een van de Saharaanse burgers hielp me overeind en ik liep met hem mee naar zijn huis.
Hij behandelde mijn wonden zo goed als hij maar kon.

Sommige mensenrechten activisten raadden me aan om een klacht in te dienen bij de procureur-generaal van de Marokkaanse koning. Ik heb het niet gedaan want ik heb al verschillende klachten ingediend waarop niet is gereageerd.

Vertaling van: Testimony of Kalthoum Lbsair: recent victim of Moroccan police brutality


Deze foto hoort bij: Saharawiwomen.blogspot.com Saharawi women condemn the brutal repression

Meer informatie over deze gebeurtenissen in El Aaiun is te vinden bij de Saharaanse schrijversunie UPES

maandag 19 juli 2010

Jamaa, een Christen in Marokko


Het verhaal van Jamaa: Na een studie politieke wetenschappen in Rabat verhuist de Marokkaan Jamaa naar Europa waar hij zich bekeerd tot het christendom. In 1993 vraagt hij politiek asiel aan in Nederland, maar dat wordt afgewezen en als zijn visum verloopt wordt Jamaa uitgezet naar Marokko. Jamaa keert dan terug naar zijn dorp. Zijn familie denkt dat zijn bekering tot het Christendom het gevolg was van een geloofscrisis die wel over zal gaan. In 1994 zit hij zeven maanden in de gevangenis op beschuldiging van "proselitisme" (bekeringsactiviteit, strafbaar in Marokko) en vervolgens wordt hij gedwongen opgenomen in de psychiatrische inrichting van Inezgane hoewel hij geen mentale instabiliteit heeft. Twee jaar later wordt hij opnieuw vervolgd voor het opzetten van een christelijk kruis op de openbare weg en daarvoor gaat hij een jaar naar de gevangenis.

Na zijn vrijlating wordt Jamaa afgewezen door zijn familie en gedwongen zijn geboortedorp te verlaten. Hij verhuist naar de stad Massa. Hij weigert te buigen voor de druk om zich te bekeren tot de Islam. Integendeel, hij zet bijbelverzen en kruizen in de etalage van zijn winkel. Als Jamaa twee rondslingerende houten palen verbrand wordt hij opgepakt op beschuldiging van de "vernietiging van de goederen van anderen" en opnieuw van "proselitisme", strafbare bekeringsactiviteit. Het hof van Agadir veroordeeld hem op 28 december 2005 tot 15 jaar gevangenisstraf.

Deze informatie komt van de Amerikaanse Prisoners focus waar men ook een petitie kan tekenen die is gericht aan de Marokkaanse ambassadeur in Washington. Wil je meer weten? Dan moet je bij het International Christian Concern zijn:
ICC is a Washington-DC based human rights organization that exists to help persecuted Christians worldwide. ICC provides Awareness, Advocacy, and Assistance to the worldwide persecuted Church. For additional information or for an interview, contact ICC at 800-422-5441 or 301-585-5915.

Verder heeft Minister Verhagen van Buitenlandse Zaken gisteren in een brief uitgelegd wat de stand van zaken is rond de golf van uitzettingen van christenen in Marokko.

vrijdag 16 juli 2010

De PvdA moet naar de Westelijke Sahara

In de gemeente Weert is een relletje ontstaan toen een plan van het PvdA-raadslid Malika Zaâboul voor een studiereis naar Marokko ter ore kwam van andere partijen, zoals de SP.
De reis zou worden gemaakt op uitnodiging, en op kosten van de Marokkaanse overheid. Er zou een bezoek worden gebracht aan de Westelijke Sahara dat door Marokko wordt bezet.

Het ministerie van Buitenlandse Zaken heeft "zeer verbaasd" gereageerd op het nieuws. Buitenlandse Zaken wist van niks terwijl er afspraken waren gemaakt met de Marokkaanse regering dat alle activiteiten die Marokko ontplooit richting Nederlanders van Marokkaanse afkomst transparant moeten zijn.
„Omdat het in deze kwestie gaat om een programma in de zuidelijke provincies, de Westelijke Sahara, lijkt het er op dat de Marokkaanse overheid haar standpunt over dit gebied wil uitdragen en haar gasten daarmee beïnvloeden.”

Het gaat volgens Buitenlandse Zaken niet om een onschuldig studiereisje maar om lobbywerk, een propagandastunt van de militaire bezetters van de Westelijke Sahara, waarvoor het in Marokko geboren PvdA-raadslid werd ingeschakeld. Het is heimelijke inmenging van een buitenlandse mogendheid in gemeentelijke zaken. Dat is wat waar de AIVD tegen waarschuwt. Is Malika Zaâboul onschuldig, een beetje dom, en niet goed begeleid door de PvdA? Was zij welbewust actief voor de Marokkaanse regering met instemming van de PvdA? Het zijn te scherpe vragen die men liever laat liggen.

Een studiereis die op smoezelige wijze is geregeld maakt een onprettige indruk maar het had ook anders gekund : open en transparant waarbij rekening is gehouden met het Nederlandse standpunt over de kwestie van de Westelijke Sahara.
Nederlandse ambtenaren moeten respect uitdragen voor het internationaal recht en daarom zou men moeten kunnen uitleggen waarom Nederland de souvereiniteit van Marokko over de Westelijke Sahara niet erkend. Ook mevrouw Zaâboul moet dat kunnen uitleggen, zeker tijdens een studiereis in de Westelijke Sahara! Van alle Nederlandse officials kan worden verwacht dat zij de Nederlandse normen en waarden uitdragen met betrekking tot de mensenrechten. In dat kader past een bezoek aan een Saharaanse mensenrechtenorganisatie. En tijdens een echte studiereis zouden Nederlandse gezagdragers een bezoek moeten brengen aan de VN-missie die toezicht houdt op het bestand in het gebied. Waarom organiseert de PvdA niet zo een reis voor ALLE PvdA bestuurders van Marokkaanse afkomst? De Saharanen zouden er vast en zeker geen bezwaar tegen hebben.

Ondertussen wordt op de website van de PvdA niet gesproken over de Westelijke Sahara maar over de "Zuidelijke streek" en dat is hetzelfde maar dan in het jargon van de Marokkaanse bezetter. De PvdA durft dus niet eens het beestje bij de naam te noemen.
Een studiereis zal voor de PvdA dus echt heel nuttig zijn. En het zal ook het begrip voor de Marokkaanse gemeenschap in Nederland vergroten die immers te lijden heeft van een verkrampt en opgefokt nationalisme waarmee de bezetting mentaal wordt ondersteund.

donderdag 8 juli 2010

Failed state

De Westelijke Sahara kan niet onafhankelijk worden omdat het zal mislukken, het zal zogezegd een Failed State worden, zo verzekeren deskundigen in de USA. Is dat zo?

De deskundigen in kwestie zijn:
Beide deskundigen vinden het onwenselijk dat er een falende staat zal ontstaan uit de onafhankelijkheid van de Westelijke Sahara en zijn daarom voorstander van de Marokkaanse bezetting van de Westelijke Sahara. De gedachte is dat Al Kaida voordeel heeft van falende staten en zich daar kan verbergen. Beide deskundigen gaan makkelijk voorbij aan het feit dat de Westelijke Sahara voor een deel al is bevrijd van Marokkaanse bezetting en dat, voor zover bekend, uit dat gebied geen Islamitische terroristen komen. En die komen ook niet uit de Saharaanse vluchtelingenkampen. Maar Islamitisch-fundamentalistische terroristen komen wel uit Marokko. Is Marokko dan een "failed state"?

Die vraag moet worden beantwoord door andere Noord-Amerikaanse deskundigen die werken bij het Fund for Peace. Die gebruiken speciale software waarmee ze de wereldranglijst van falende staten maken. Eerste op de lijst staat Somalië. Marokko staat in de middenmoot op de 91e plaats met 77 punten. Nederland zit goed op de 167e plaats met 27.9 punten. De Westelijke Sahara staat er niet op want alleen staten die lid zijn van de Verenigde Naties worden meegeteld.

Is het mogelijk om de Failed State-software aan te passen om de Saharaanse republiek zelf langs de meetlat te leggen? Het software-pakket heet CAST en is "the exclusive property of the Fund for Peace". Bij de software hoort de volgende waarschuwing: The CAST methodology is copyrighted. The CAST software is patent approved.
Het is dus niet mogelijk om het computerprogramma aan te passen. Het is geen vrije software en er kan daarom lastig worden gecontroleerd of er fouten in het pakket zitten zoals programmeerfouten of verkeerde uitgangspunten.

De titel "failed state" is uiteindelijk gebaseerd op de uitkomst van een geheim computerprogramma. Dat is verontrustend want het etiket wordt gezien als een houthakkerskruis op een boom. Het geheime CAST-programma wordt gebruikt door Noord-Amerikaanse instellingen die beslissen over oorlog en vrede en ook ... door de Nederlandse regering:
"Agencies and organizations that have utilized CAST or the methodology include the US State Department, the Government of the Netherlands, the US Army Peacekeeping Institute, the Clingendael Institute, the US Defense Advanced Research Projects Agency (DARPA) and several universities."

donderdag 17 juni 2010

Saharaanse sleept Noors filmfestival voor rechter



STOLEN is een documentaire film die met Australisch geld is gemaakt in Saharaanse vluchtelingenkampen en Marokko. In de film worden slavernijpraktijken aan de kaak gesteld die in de vluchtelingenkampen zouden heersen. In de film wordt de Sahraanse mevrouw Fetim Salam Hamdi neergezet als een slaaf. Zij is daar echter niet van gediend. Tijdens de première van de film in Australië was ze aanwezig om haar ongenoegen te laten blijken en dat werd een hele rel. De documentairemakers weten echter van geen wijken en hebben een website aan hun waarheid gewijd.
In Nederland is de leugenachtige productie te zien geweest op het IDFA waar men kennelijk met genoegen anti-Polisario propaganda verspreid. Er is op het web een kleine discussie over ontstaan.
In Noorwegen is een nieuwe fase aangebroken. De film staat vandaag geprogrammeerd op een festival maar Fetim wil niet langer als slaafje dienen in de leugenachtige film en stapt naar de rechter. De leugens zijn grondig gedocumenteerd. Verder hebben de Noorse steunorganisaties voor Saharaanse vluchtelingen kennelijk fondsen voor een advocaat gevonden. Uitstekend werk! Hadden we in Nederland maar zulke mensen...

update: Fetim heeft de rechtzaak verloren die namens haar was aangespannen door de Noorse steungroep. De mensen achter de film laten van hun blijdschap weten via Twitter. Ze gebruiken overigens voor hun twitter-profiel een foto van Leil, het dochtertje van Fetim.

dinsdag 25 mei 2010

Tawiza en ontwikkelingssamenwerking


Tawiza (soms ook wel twiza of dhwiza genoemd) is het Amazigh woord voor goed nabuurschap. Op zijn Hollands gezegd betekent het gewoon dat je overweg kan met je buurman of buurvrouw. De suiker uitlenen of af en toe op de koffie gaan of desnoods een babbeltje maken over het weer (hey buurman… lekker weertje, he!). Dit is voor de meeste Nederlanders meer dan genoeg om een goede verstandhouding met de buren op te bouwen. De Imazighen uit de Rif daarentegen bouwden letterlijk aan hun relatie met hun buurtgenoten.

Veel Nederlandse Marokkanen komen uit de Rif. Een gebied wat tot aan het einde van de 20e eeuw een achtergebleven regio was. Een gebied waar de toenmalige Marokkaanse dictator-koning Hassan 2 ook nauwelijks interesse voor toonde getuige de ofwel ontbrekende danwel gebrekkige collectieve goederen ten tijde van zijn heerschappij. En dus waren de Riffijnse Imazighen op hun zelf aangewezen. Maar dat maakte hen niks uit aangezien zij voort konden bouwen op een eeuwenlange traditie van particularisme en autarkie. In dit verlengde moet men ook de traditie van de tawiza plaatsen. Die traditie hield in dat Riffijnen samen met hun buurtgenoten vrijwilligerswerk gingen doen voor de eigen gemeenschap in de dchar (= dorp). Zo konden de krachten gebundeld worden om doelmatig arbeidsintensieve werk te verrichten. Naar Hollands gezegde: vele handen maken licht werk, werden er waterputten geslagen, wegen onderhouden, irrigatiekanalen gegraven en gebouwen aangelegd. Zo zijn nagenoeg alle huizen uit mijn dchar gebouwd door mijn eigen familie in samenwerking met andere mensen uit dezelfde dchar.

Maar goed. Vrijwilligerswerk doen op een lege maag kan ook weer niet, dus werd er op de 1e dag van de tawiza altijd een dier geofferd, meestal een geit of een kip. Met aansluitend 's avonds een feestmaal. Alle (mannelijke) buren werden dan uitgenodigd om te komen eten en ook de imam is dan meestal van de partij. Na het eten wordt er dan uit de Koran gereciteerd om zo ook de baraka (= Gods zegen) uit te spreken over de tawiza. Tegenwoordig is de tawiza traditie onder de Riffijnen in Nederland behoorlijk uitgehold. Zo worden er nog altijd wel feestmalen gehouden en ook uit de Koran wordt nog steeds voorgelezen. Maar vrijwilligerswerk doen voor de eigen buurt is nog maar voor weinig Riffijnen weggelegd. Ook onder de 2e en 3e generatie Riffijnen is vrijwilligerswerk een zeldzaam verschijnsel. Blijkbaar is het vandaag de dag nog steeds moeilijk voor Riffijnen hier in Nederland om onbekende mensen te vertrouwen, laat staan vrijwilligerswerk voor te verrichten.

En dat terwijl diezelfde Nederlandse Riffijnen in Marokko juist een van de actiefste weldoeners zijn op het gebied van ontwikkelingshulp voor de Rif regio. De hoeveelheid hulpgoederen die jaarlijks vanuit de Riffijnse gemeenschap in Nederland richting herkomstgebied gaat is overweldigend. Van kleding, schoolspullen, schoolbussen, medicijnen, medische apparatuur, ambulances tot aan vuilniswagens aan toe. Echter het overgrote deel van deze vaak informele vorm van hulpverlening reikt niet verder dan de directe omgeving: neefjes, nichtjes, ooms en tantes etc. De afgelopen jaren is de hulpverlening voor de Rif gelukkig ook steeds verder geprofessionaliseerd en geformaliseerd. Desondanks valt er voor de Nederlandse NGO’s en stichtingen nog vele stappen te zetten in de Rif. Zoals zoveel organisaties die in het buitenland opereren is het in het begin altijd lastig om de juiste spullen bij de juiste mensen op het juiste tijdstip te krijgen. Al helemaal als daar de Marokkaanse bureaucratie inclusief bijkomstige corruptie boven opkomt, waardoor uiteindelijk de aangeboden hulp niet altijd efficiënt genoeg wordt ingezet.

Vandaar dat verschillende Riffijnen in Nederland al jaren met de gedachten speelden om een overkoepelende netwerk op te richten dat zich richt op ontwikkelingssamenwerking in en met Marokko. Dit idee werd versterkt door de aardbeving in el Hoceima die plaatsvond in de nacht van 23 op 24 februari 2004. Vanuit verschillende windrichtingen werd hulp aan het getroffen gebied geboden, ook vanuit Nederland. Al snel werd duidelijk dat de logistieke samenwerking met verschillende organisaties niet goed verliep en ten koste ging van de hulp aan het getroffen gebied. Anno 2010 zijn er nog steeds mensen in de getroffen regio die nog moeten wachten op beloofde hulpverlening.

Een aantal organisaties in Nederland hebben zich hierover gebogen en kwamen uit op het feit dat er behoefte is aan een organisatie die ontwikkelingssamenwerking organiseert en coördineert. Vervolgens heeft een werkgroep onder een aantal Nederlands-Marokkaanse organisaties onderzoek gedaan naar de behoefte van een landelijk coördinerende en adviserende organisatie als het gaat om ontwikkelingssamenwerking met Marokko. Dit alles en uiteraard ook met een beetje financiele hulp van Cordaid heeft uiteindelijk geresulteerd in de oprichting van het Netwerk Internationale Samenwerking Marokko (NISM) eind 2005.

Sindsdien is de organisatie vooral achter de schermen flink bezig geweest om te werken aan hun organisatie. Een organisatie die zich als doel heeft gesteld om de internationale samenwerking vanuit Nederland te stimuleren om zo het werk van de civil society in Marokko te versterken en te ondersteunen. NISM wil zowel projecten opstarten als begeleiden alsook ondersteunen. Uiteindelijk wil de NISM een belangrijke netwerkfunctie gaan vervullen voor Marokkaanse zelforganisaties.

Afgelopen vrijdag 21 Mei hield de NISM de eerste netwerkbijeenkomst van het jaar. Tijdens die bijeenkomst waren er verschillende organisaties aanwezig. Ook waren er enkele sprekers die over hun ervaringen met Marokkaanse ontwikkelingswerk kwamen vertellen. Dit waren zowel mensen en organisaties die al wat langer in het vak zitten zoals Fadma Bouchataoui van COS-Zuid-Holland; als ook degene die wat recenter zijn begonnen met ontwikkelingsprojecten voor Marokko zoals het Marokko Fonds. Na een kleine feestmaal en een korte lezing van docent Abderrahman el Aissati, was de tijd eindelijk daar om te doen wat er die avond gedaan moest worden. Namelijk netwerken voor Marokko. En om het netwerk-proces te versnellen had de NISM een bepaalde opstelling bedacht voor de aanwezigen waadoor het voor hen makkelijk werd gemaakt om vragen te stellen en vragen te beantwoorden. In dat opzichte is de 1e netwerkbijeenkomst van de NISM zeer geslaagd. Zeker wat betreft de makelaarsfunctie in de vraag en aanbod van ontwikkelingswerk, die het NISM zo graag ambieert.

Heeft u na het lezen ook vragen over ontwikkelingswerk in Marokko? Kijk dan eens op www.nism.nl

zaterdag 15 mei 2010

Reisadvies



Hoe veilig is Noord Afrika? Het is een vraag waarop Buitenlandse Zaken een antwoord geeft in haar reisadviezen. Helaas geeft ons ministerie geen adviezen over reizen in de Westelijke Sahara. Die naam is althans niet te vinden in hun alfabetische lijstje met adviezen over Noord Afrikaanse landen. In plaats daarvan geeft men informatie over de Westelijke Sahara onder het hoofdstukje Marokko. U krijgt het advies de kustroute te volgen. Bij het advies over reizen naar Algerije (die worden ontraden) wordt de Westelijke Sahara alleen als een grensgebied genoemd maar het bevrijde gebied blijft onbesproken. Het is de onbekende leegte en omdat men zegt dat ledigheid des duivels oorkussen is, moet dat dan dus wel het gebied zijn waar de gevaarlijke Islam-extremistische Al Kaida van Noord Afrika rondspookt. Niet dus. In werkelijkheid is het een gebied waar nogal wat Europeanen reizen die zich van de politiek gemotiveerde reisadviezen niets aantrekken, maar des te meer van de verzoeken van Saharanen om eens langs te komen voor een kopje thee of drie. Of voor een bezoek aan een cultureel festival. Of voor een archeologische expeditie.

In de USA heeft de uitzetting van Christenen die een weeshuis in Marokko beheerden zoveel verontrusting gewekt dat senator Wolf per brief aan mevrouw Clinton van Buitenlandse Zaken heeft gevraagd het Amerikaanse reisadvies voor Marokko negatief bij te stellen.

De reisadviezen van regeringswege maken in het algemeen geen melding van militaire oefeningen. Toch is het nuttig om te weten dat Westelijk Afrika van 3 tot 22 mei het decor is voor Operatie Flintlock 2010, onder leiding van Lt. Col. Chris Call, de "deputy commander of the Joint Special Operations Task Force-Trans-Sahara". Het is een multi-nationale operatie waarin veel West Afrikaanse landen samenwerken inclusief Marokko en Algerije maar exclusief de Saharanen. Er zijn berichten dat Uzelf, althans uw regering, dat wil zeggen Nederlandse militairen ook meedoen.

maandag 10 mei 2010

Het Prins Bernhard wereldrecord

Kort nadat Hitler in Duitsland aan de macht was gekomen stak de Leidse anti-fascist Rinus van der Lubbe de duitse Rijksdag in de hens. Het was een daad van verzet met grote gevolgen omdat het Hitler een reden gaf zich te "verdedigen". Op dat moment was men in Nederland discreet bezig met de voorbereidingen van de verloving van kroonprinses Juliana met de Zweedse prins Bernadotte. De Nederlandsche regering was niet anti-fascistisch en wilde graag neutraal blijven, zowel in de komende Europese oorlog die velen zagen aankomen, als ook in de Pacific oorlog die haar door Soekarno vanuit Nederlandsch-Indische gevangenschap werd voorspeld. Maar de actie van Rinus van der Lubbe veranderde de Nederlandsch - Duitse verhouding drastisch. Bernadotte werd gedumpt en de kroonprinses zou na een paar jaar voorbereiding worden uitgehuwelijkt aan de Duitse nazi Bernhard zur Lippe-Biesterveld. Dat bleek echter geen garantie voor neutraliteit. In 1945 vielen de Duitse nazi-legers Nederland binnen. Na de aanval op Pearl Harbor in 1942 verklaarde het koloniale Rijk der Nederlanden de oorlog aan Japan. Maar het verzet in Nederland tegen de koloniale onderdrukking, van zowel Nederlanders als Indonesiërs in Nederland, was toen al onderschikt aan het verzet tegen de Duitse nazi's.

Bij Nederlandse herdenkingen van de gebeurtenissen in de Tweede Wereldoorlog was Prins Bernhard altijd prominent aanwezig. De man heeft een wereldrecord behaald aan het onthullen van monumenten maar toch onthulde hij zeker niet alle. Het Prins Bernhard wereldrecord (als dat een mythe is, dan is het slechts een van de vele rond de man) kon worden behaald door het verhullen van de werkelijke achtergronden van Juliana's huwelijk. In Nederland kan men de Tweede Wereldoorlog niet herdenken zonder verdoezelende vaagheid. Wie vraagt waar de nationale herdenking eigelijk over gaat krijgt van regeringswege verschrikt ambtelijk gemompel te horen: "Tijdens de Nationale Herdenking herdenken we allen – burgers en militairen – die in het Koninkrijk der Nederlanden of waar ook ter wereld zijn omgekomen sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, in oorlogssituaties en bij vredesoperaties". Onder deze omschrijving vallen de mensen die zijn gevallen in het verzet tegen koloniale onderdrukking niet, maar wel de militairen die dat verzet onderdrukten. Nederland herdenkt in deze definitie ook de SS-ers die in Nederlandsch-Indië vielen in de strijd tegen Indonesische vrijheidsstrijders, maar daar zijn weinigen zich van bewust. De discussie of de Nederlandse soldaten in Indië tot SS-ers werden gemaakt is al helemaal uit zicht geraakt. Men is vooral zenuwachtig.

Dit alles vormt een ideaal klimaat voor mythes zoals die van de Marokkaanse fantast Achahboun. Het gevolg is dat herdenkingen ontaarden in gezwam over Marokkaanse soldaten die in Zeeland voor Nederland zijn gesneuveld. Gelukkig geeft dat anderen weer de gelegenheid de leugen te onthullen, waarvoor zij terecht complimenten ontvangen. Goed gedaan HP de Tijd! Hopelijk gaat het blad ook nog eens de Marokkaanse leugens over de Westelijke Sahara ontmaskeren.

Helaas wordt de discussie over de leugens rond Prins B. en het bederf van het Nederlands geschiedenis onderwijs niet gevoerd, wel die over het nut van herdenken. Dat is jammer want de nagedachtenis aan de mensen die zijn gevallen in de strijd tegen onderdrukking zou geen onderwerp van twist moeten zijn, en kan een discussie over het al-dan-niet meewerken aan onderdrukking en uitbuiting door Nederlandse bedrijven zoals FUGRO dat mee profiteert van de Marokkaanse bezetting van de Westelijke Sahara in een helder licht plaatsen.